گفتگویی درباره همه اماواگر‌های خدمت نظام وظیفه | روزگار سربازی؛ چنان‌که بود، چنان‌که هست
همه اماواگر‌ها درباره خدمت نظام وظیفه در میزگرد کارشناسی شهرآرانیوز با نمایندگانی از سپاه، ارتش و نیروی انتظامی بررسی شد.
محدثه شوشتری | شهرآرانیوز؛ بیست و چهار ماهی که گاهی طولانی‌تر از این عدد می‌گذرد و گاهی روزگـــــار متـفـــاوتی است با خــاطــرات فراموش نشدنی، دوران سربازی است. روزگاری که با سختی ها، تلخی‌ها و در عین حال شیرینی‌ها سپری می‌شود. محال است پای صحبت کسانی که این دوران را سپری کرده اند، نشست و هیچ حرفی از دوران سربازی نشنید؛ از همان جوانی تا کهن سالی انگار حرف برای گفتن از روزگار سربازی دارند.
پدر‌ها برای پسر‌ها از سربازی خودشان می‌گویند؛ اینکه «ما که سرباز بودیم، فلان بود و بهمان بود و حالا خیلی بهتر شده.»، اما پسر‌ها هم برای روزگار امروز سربازی که به قول کهنه سرباز‌ها بهتر شده است، هزاران، اما و اگر دارند. از اجبار در رفتن تا وقفه در زندگی برای رفتن سراغ کار و ازدواج و تشکیل خانواده؛ آن هم برای نسلی که خیلی متفاوت با پدرانشان هستند، همان کهنه سربازانی که مادرانشان باور داشتند پسرانشان در دوران سربازی «مرد» می‌شوند.
حالا مادران برای پسران امروزی شان دغدغه شغل و آینده دارند و سربازی را بیشتر به شکل یک مانع می‌بینند. حالا نوبت سربازی دهه هشتادی‌ها رسیده است؛ همان نسلی که با نسل‌های قبلی شان تفاوت اساسی دارند و سبک زندگی شان از زمین تا آسمان با گذشته فرق دارد. نه تحمل سختی و فشار و نه شنیدن دستور و فرمان را به اندازه کهنه سربازان دارند. اما آنچه بخش جدانشدنی از این معادلات است، نیاز به وجود سربازان است.
اگر آن‌ها نباشند، هم معادله امنیت به هم می‌ریزد و هم با کسری نیرو‌های کمکی در حوزه‌های اداری و اجرایی در بخش‌های مختلف کشور مواجه می‌شویم. هزاران پُست در نگهبانی، صیانت از مرزها، پشتیبانی، حفاظت از تجهیزات و تسلیحات، امور اجرایی و تأمین امنیت در مناطق را سربازان به دوش می‌کشند و هنوز جایگزینی برای این بازوی توانمند در این امور نداریم؛ بازویی که در نبودش، کار در خیلی از امور لنگ می‌ماند و مهم‌ترین آن، حفظ امنیت است. با وجود اهمیت این خدمت از سوی جوانان در لباس سربازی، توجه به جایگاه این قشر، آن چنان که باید، نیست.
سیلی خوردن یک سرباز از یک مسئول، شاید فقط یک نمونه از بی مهری‌ها و بی توجهی‌ها به سربازان باشد. شاید اگر از خدمات سربازان بیشتر گفته شود، جایگاه و نقش آنان به راحتی زیر سؤال نرود. در اهمیت وجود آنان هرچند در تقویم رسمی، روزی به نام سرباز نداریم، برای فراموش نشدن نقش آنان به ویژه در سال‌هایی که در لباس سربازی به دفاع از میهن رفتند و هزاران شهید سرباز داریم، دومین روز از هفته دفاع مقدس را به نام سرباز درنظر گرفته اند.
به همین مناسبت در میزگردی با حضور فرماندهان سپاه پاسداران، ارتش جمهوری اسلامی و ناجا به مسائل مربوط به نظام وظیفه و مشکلات و وضعیت سربازان پرداخته ایم. در میزگرد شهرآرا، سرهنگ مهدی رحیمیان، مدیر منابع انسانی سرباز سپاه امام رضا (ع) خراسان رضوی، سرهنگ حمید طیبی، رئیس اداره کارکنان وظیفه فرماندهی انتظامی خراسان رضوی، و سرهنگ حسین تقی زاده، معاون نیروی انسانی منطقه شمال شرق نیروی زمینی ارتش، پاسخ گوی سؤالات ما بودند.
شهرآرا: اگر بخواهیم مطالبات سربازان را شفاف مطرح کنیم، شاید مهم‌ترین مسئله، رفتار با آن‌ها باشد. سخت گیری‌های شدید، رفتار‌های تند، گفتار‌هایی توأم با دستور و تذکر و توبیخ، تکریم نشدن جایگاه سرباز و ... مثال‌های عامیانه را همیشه در تشبیه این رفتار‌ها بین مردم هم می‌شنویم که وقتی به جایی مراجعه می‌کنند و سخت گیری‌های عجیب می‌بینند، بلافاصله اعتراض می‌کنند که «مگر اینجا پادگان است!» همین مثال رواج یافته بین مردم، پادگان را نماد جایی با مقررات عجیب و غریب توصیف می‌کند. چرا این همه سخت گیری در سربازی وجود دارد و اصرار بر ادامه آن برای نسل جدید چیست؟
نماینده ناجا: در گذشــــتــه این سخت گیری‌های زیاد وجود داشته، اما در حال حاضر، نگرش و رفتار با سرباز خیلی فرق کرده است. در گذشته به سرباز نوعی نگاه نیروی خدماتی می‌شد، اما حالا به سربازان پُست‌های سازمانی داده می‌شود. یعنی اگر در هر بخش و نقطه‌ای پُست خالی و به نیرو نیاز داریم، آن جایگاه را با سربازان تأمین می‌کنیم. از سربازان با توجه به تخصص آن‌ها استفاده می‌کنیم. برای نمونه ۶۰ درصد پرسنل و نیرو‌های بیمارستان ثامن الائمه (ع) مشهد، نیرو‌های وظیفه هستند. ۱۵ پزشک سرباز در کلینیک سجاد داریم. ماهیانه از ما آمار می‌گیرند که سربازان را با توجه به تخصص آن‌ها در کدام نقاط جانمایی کرده ایم.
همانند گذشته نیست که یک سرباز پرستار یا متخصص را در کلانتری بگذاریم. تمام تلاش خود را می‌کنیم تا شأن سربازان در تعیین پُست‌ها رعایت شود. در رفتار با سربازان هم نگرش‌ها خیلی تغییر کرده است، به گونه‌ای که خیلی از افراد در بدو ورود از دوران سربازی می‌ترسند یا ذهنیت خاصی دارند، اما بعد از گذشت مدت کوتاهی، نظرشان تغییر می‌کند و می‌گویند آن گونه که سختی هایش را تصور می‌کردند، نیست.
نماینده سپاه: ما از روز اول با هر سربازی که وارد می‌شود به طور تخصصی مصاحبه می‌کنیم. وضعیت جسمانی، روحی و روانی، تخصص، سواد، خانواده و .... سپس با توجه به نیاز خودمان و تخصص و روحیه سرباز، او را در پُست‌ها جانمایی می‌کنیم. در سپاه پاسداران نیز همانند سایر بخش‌های نیرو‌های مسلح، سربازان بازوی کمکی هستند. در آموزش و پرورش بالغ بر ۶۰۰ سرباز معلم داریم که امریه هستند. این سربازان را در همان زمینه تخصص خودشان به کار گرفته ایم، نه به عنوان نیروی خدماتی، اداری و .... در بیمارستان امام حسین (ع) مشهد، چهار درمانگاه دیگر سپاه در مشهد با پرستاران، پزشکان و سایر نیرو‌های متخصص در بخش بهداشت و درمان خدمات دهی دارند.
آن قدر به تخصص سربازان اهمیت می‌دهیم که وقتی سربازی اعزامش با ماست، اگر متخصص در طراحی، پژوهش، تحقیقات و مبتکر خلاق باشد، زمینه فعالیت او را در بخش‌های مرتبط با سپاه فراهم می‌کنیم. به طور مثال در حوزه علمی، فرهنگی و هنری، سربازان علاقه‌مند و متخصص را جانمایی می‌کنیم. سربازی داریم که عضو هیئت علمی دانشگاه در مشهد است. در مثال دیگر سربازی را که تخصص ساخت انیمیشن دارد یا طراح هنری است، در حوزه فعالیت‌های خودش به کار می‌گیریم.
واقعا این نگاه وجود ندارد که بگوییم سرباز فقط برای فرمانده چای بیاورد و تحت امرش باشد. نگاه ما تخصصی محور است. حتی مواردی داشتیم که درجه دارانی از سربازان برای تکمیل و نگارش پایان نامه‌های خود استفاده کرده بودند. برخورد کردیم و گفتیم تخلف است. اگر سربازان گزارش دهند، جلو این کار‌ها را به عنوان تخلف می‌گیریم. در موضوع رفت و آمد آسان سربازان نیز، تقریبا همه سربازان سپاه در مشهد بومی هستند و در شهرستان‌ها نیز حدود ۹۰ درصد سربازان با شیوه بومی سازی به کار گرفته شده اند.
شهرآرا: جناب سرهنگ تقی زاده! بین افکار عمومی، به نظم یا در اصطلاح مقرراتی بودن ارتشی‌ها مثال زده می‌شود. به طور نمونه می‌گویند فلانی پدرش ارتشی است و مقرراتی؛ مثلا در موضوع بیدارباش دادن صبح‌ها و رأس ساعت کاری را انجام دادن، همین مثال ارتشی بودن را به کار می‌برند. سربازانی که با ارتش اعزام می‌شوند هم از این مقررات به سختی یاد می‌کنند. در کل سربازی در ارتش چقدر فرق کرده است؟
نماینده ارتش: شخص خودم از ساعت ۴:۳۰ صبح به بعد خوابم نمی‌برد. سال‌ها در ارتش به همین زمان بندی عادت کرده ایم. درخصوص سربازان شاید گفته شود که سخت گیری برای قرار گرفتن سر ساعت در پُست‌ها صورت می‌گیرد، اما این دقیق بودن برای اداره امور و برنامه ریزی در زمان بندی هاست. ما در ارتش پادگانی داریم که ۷۰ هکتار است.
برقراری نظم و امنیت این پادگان، سخت است. طبیعی است که باید قوانین و مقرراتی دقیق داشته باشیم تا امور به درستی پیش بروند. در برخی پُست ها، سربازان باید ۵:۴۵ صبح حضور پیدا کنند. این حضور در رأس ساعت، طبق برنامه ریزی، برای نظم پادگان‌ها و بخش‌های مربوط به ارتش است. در عین حال تمام همت خود را به کار گرفته ایم تا سربازان با تخصص و توان خود در پست‌ها گذاشته شوند. به طور نمونه در ارتش کارگاه‌های تولیدی داریم که در همین مدت شیوع کرونا، ماسک و مواد شوینده و ضدعفونی تولید می‌کردند.
سربازانی که دکترای شیمی یا مرتبط به این حوزه داشتند، در همین بخش تولید مواد ضدعفونی به کار گرفته شدند؛ یا از سربازانی که درزمینه تولید ماسک و دیگر تجهیزات تخصص داشتند، در همان بخش‌ها استفاده شد. در پروژه‌های عمرانی، سربازان متخصص در حوزه عمران را به کار گرفته ایم. سربازان نخبه اگر در طرح‌ها و تحقیقات فعالیت مثمر ثمری داشته باشند، بخشش و کاهش خدمت شاملشان می‌شود. حتی از بین سربازان، نیرو‌های مورد نیاز ارتش را جذب و استخدام می‌کنیم. سربازانی که خودشان علاقه‌مند ند و تخصص لازم را درزمینه نیاز ارتش دارند، جزو اولویت‌های جذب هستند. سربازانی نیز که در بخش درمان متخصص هستند، در بهداری‌ها و درمانگاه‌های ارتش جانمایی می‌شوند.
شهرآرا: موضوع حذف اجباری سربازی و اختیاری شدن آن در قالب طرحی در مجلس شورای اسلامی مطرح شد، اما در همان حد طرح ماند و مخالفت‌های زیادی از سوی نیرو‌های مسلح با این طرح صورت گرفت. خیلی از جوانان امروزی به خصوص دهه هشتادی‌ها که نوبت سربازی رفتنشان رسیده است، این مطالبه را دارند که سربازی اختیاری باشد. آیا امکان حذف اجباری بودن سربازی وجود ندارد؟
نماینده سپاه: ارائه طرح حذف سربازی اجباری به مجلس شورای اسلامی، بیشتر جنبه تبلیغاتی داشت. سربازان بازوی امنیت کشور هستند و کشور به وجود آن‌ها نیاز دارد. نیرو‌های مسلح حتی با کمبود سرباز هم مواجه است، به طوری که بیش از ۳۰ درصد نسبت به گذشته، با کاهش ورودی سرباز مواجه بوده ایم و این به دلیل کاهش نرخ متولدان در دهه‌های قبل است. کاهش جمعیت بر کاهش تعداد سرباز اثر زیادی گذاشته است.
شهرآرا: تعداد سربازانی که در اختیار شما هستند، در حال حاضر چند نفر است؟
نماینده سپاه: آمار کل سربازان به دلایل امنیتی، محرمانه است. اما در مجموع، سالیانه بین ۲ تا ۳ هزار سرباز ورودی در استان داریم.
نماینده ناجا: ما هم در ناجای استان، سالیانه بین ۲ تا ۳ هزار سرباز ورودی داریم. در مورد حذف سربازی اجباری، باید گفت نیاز به سربازان وجود دارد. در همین شرایط هم با کمبود سرباز مواجه هستیم. همین مسئله سبب فشار کار بر نیرو‌های ما نیز شده است. به طور مثال اگر در گذشته در یک کلانتری، پنج سرباز به کار گرفته می‌شد، حالا به سه سرباز کاهش یافته است و پرسنل باید کار بیشتری را عهده دار شوند.
نماینده ارتش: با توجه به اینکه نیرو‌های ما بیشتر وظیفه مرزبانی را به عهده دارند، میزان ورودی سرباز در ارتش، بیشتر از ۳، ۲ هزار سرباز ورودی سپاه و ناجاست. در عین حال آمارهایمان محرمانه است.
شهرآرا: کرونا و ابتلای سربازان در خوابگاه‌ها و پادگان‌ها و به خصوص نقاطی که ازدحام سربازان باید صورت بگیرد، از نگرانی‌های خانواده هایشان بوده است. با شیوع کرونا چه تغییری در برنامه سربازان داده شده است؟
نماینده ارتش: قطعا حفاظت از جان سربازان در اولویت برنامه ریزی‌های ارتش بوده است. در آسایشگاه‌هایی که قبلا ۱۰۰ سرباز ارتشی می‌خوابیدند، در ایام کرونا ۲۰ سرباز حضور داشتند. برنامه ریزی مان به گونه‌ای بوده است که بیشتر سربازان شب‌ها به خانه خودشان بروند. ازآنجایی که به دستورالعمل نیرو‌های مسلح درباره بومی گزینی عمل کرده ایم، ۹۰ درصد سربازان ما در مشهد، ساکن همین شهر هستند و با این بومی گزینی، هم مشکلاتی مثل رفتن سربازان به راه دور حل شده است و هم اینکه آن‌ها می‌توانند نزدیک خانواده هایشان باشند.
به محض اینکه هر سرباز علائم مشکوک به کرونا داشته باشد، او را به قرنطینه خانگی می‌فرستیم تا دیگر سربازان مبتلا نشوند. در همین ایام کرونا بسته‌های معیشتی را برای سربازانی که به کرونا مبتلا شدند، اختصاص دادیم. در حال حاضر هم سربازان در حال واکسینه شدن هستند. خیلی از سربازان دز اول و دوم واکسن کرونا را دریافت کرده اند و واکسیناسیون سایر سربازان ارتش نیز مطابق دستو رالعمل‌های نیرو‌های مسلح در حال انجام است.
نماینده سپاه: دستورالعمل اجرایی برای پیشگیری از کرونا به طور دقیق به بخش‌های مختلفی که سربازان به کار گرفته شده اند، ابلاغ شده است. بر این اساس، سربازان همانند گذشته، دسته جمعی در سلف، غذا نمی‌خورند، بلکه غذا‌ها به طور بسته بندی در ظروف یک بارمصرف به هر سرباز داده می‌شود. واکسیناسیون سربازان نیز در حال انجام است.
شهرآرا: مطابق مصوبه مجلس از ابتدای سال ۱۴۰۰ باید حقوق اندک سربازان افزایش می‌یافت. آیا اصلاح حقوق طبق جدول حقوقی و با توجه به سطح سواد و منطقه به کارگرفته شده و سایر شرایط اعمال شده است؟
نماینده ارتش: حقوق و مزایای سربازان نسبت به گذشته خیلی بهتر شده است. در مناطق عملیاتی و مرز، سربازان حقوق بیشتری دریافت می‌کنند. سرباز پزشکی داریم که ماهیانه ۷ میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند؛ این یعنی اینکه به جایگاه سربازان با توجه به تخصص آن‌ها اهمیت داده می‌شود و در عین حال حقوق آنان نیز افزایش یافته است. در دیگر مزایا نیز سربازان متأهل تا سه ماه کاهش خدمت دارند. سربازان مناطق مرزی و عملیاتی نیز با در نظر گرفتن شرایط، به جای ۲۴ ماه، ۲۱ ماه خدمت می‌کنند.
نماینده سپاه: افزایش حقوق اعمال شده و در حال حاضر، حقوق سربازان به سه برابر سال گذشته افزایش یافته است. کف حقوق یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان است و تا ۴ میلیون تومان در ماه به سربازان حقوق داده می‌شود. به غیر از حقوق، مزایا نیز شامل سربازان مرزبانی می‌شود. ۶ ماه دوره خدمت سربازی برای سربازان مرزی در نقاط امنیتی کاهش می‌یابد.
شهرآرا: خودزنی، خودکشی و مشکلات روحی و روانی نیز بین سربازان وجود داشته است. عده‌ای از روان شناسان، سختی‌های سربازی و کنار نیامدن سربازان با این موضوع را در این رفتار‌ها مؤثر می‌دانند. آماری از این مشکلات و اقدامات ارائه می‌دهید؟
نماینده ارتش: بین سربازانی که وارد ارتش می‌شوند، کسانی هستند که مشکلات عاطفی، روحی و روانی دارند. این مشکلات مربوط به دوران سربازی نیست و فرد قبل از ورود به سربازی این مشکلات را داشته است. با این حال نهایت توجه به این سربازان صورت می‌پذیرد، چنان که در حال حاضر سرباز معاف از رزم و معاف از پست‌های خاص زیاد داریم. خیلی از سربازان در کارگروه‌های تخصصی، معافیت از رزم می‌گیرند تا خدای ناکرده برای آن‌ها مشکلی ایجاد نشود. همچنین با این سربازان مصاحبه می‌کنیم تا در جریان مشکلاتشان باشیم و شرایط آن‌ها در نظر گرفته شود.
نماینده سپاه: آمار خودزنی و خودکشی سربازان در سپاه، نزدیک به صفر است. موردی که به واسطه خدمت سربازی صورت بگیرد، نداشته ایم. یک مورد قبلا رخ داده است که آن هم نه به دلیل دوران سربازی بلکه به دلیل مشکلات شخصی و شکست عشقی بود. ما در سپاه به طور دقیق، موضوع سلامت روان سربازان را پیگیری می‌کنیم. هر دو ماه یک بار، سربازانی که در معرض خطر هستند، وضعیتشان بررسی می‌شود.
شهرآرا: درباره سربازان فراری در گذشته با بگیر و ببند‌ها افراد را به سربازی بازمی گرداندند. در حال حاضر شیوه برخورد با سربازان فراری به چه صورت است؟
نماینده ناجا: نگاه‌ها به سرباز فراری هم تغییر کرده است. بگیر و ببند همانند گذشته نداریم. در حال حاضر ابتدا ابلاغ تلفنی به سرباز فراری صورت می‌گیرد. در مراحل بعد، اگر با تلفن و پیگیری، سرباز به خدمت بازنگشت، ابلاغ قضایی صورت می‌گیرد. البته اگر سرباز مشکلات موجهی داشته باشد، به او مهلت داده می‌شود.
نماینده ارتش: ما در ارتش، طرحی به نام «بازگشت به سنگر» را برای سربازان فراری اجرا می‌کنیم. در این طرح، با آن‌ها وارد مذاکره می‌شویم و تلاش می‌کنیم دغدغه‌های فرار آن‌ها از سربازی رفع شود. برخی مهلت می‌خواهند که به آن‌ها مهلت داده می‌شود.
نماینده سپاه: برخی محرومیت‌های اجتماعی برای سربازان فراری از جمله ممانعت از سفر‌های خارجی و استخدام‌های دولتی وجود دارد، اما مثل گذشته که خانه به خانه دنبال سرباز فراری باشند، نیست. زندان نیز برای سربازان فراری حذف شده است. حتی ۳ تا ۶ ماه اضافه خدمت را که شامل سربازان فراری می‌شود، نیز در اختیار یگان‌ها گذشته اند تا با توجه به عملکرد سرباز، این اضافه خدمت قابل بخشش باشد. جریمه مالی را نیز در صورت همراهی سرباز و عملکردش می‌بخشند. در حال حاضر مجوزی که داده شده، شامل افرادی است که سه سال غیبت دارند؛ یعنی از تاریخ مشمولیت آنان سه سال گذشته است.
شهرآرا: یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های سربازان، موضوع اشتغال بعد از دوران سربازی است و اینکه این دوران در یادگیری مهارت یا کسب و کار آن‌ها وقفه ایجاد می‌کند. برای موضوع اشتغال قرار بود در مدت ۲۴ ماه سربازی، مهارت‌های فنی و حرفه‌ای را رایگان به سربازان آموزش دهند. این تأکید، شعاری بوده یا به مرحله عمل رسیده است؟
نماینده سپاه: رهبر معظم انقلاب بر دغدغه اشتغال و آینده سربازان تأکید کرده اند. در همین راستا طبق دستور العمل نیرو‌های مسلح، ارائه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای به سربازان علاقه‌مند آغاز شده است و از ابتدای سال جاری، بالغ بر ۷۰۰ سرباز در دوره‌های فنی و حرفه‌ای ثبت نام شده اند.
نماینده ناجا: برای سربازانی که در نیروی انتظامی خدمت می‌کنند نیز دوره‌های فنی و حرفه‌ای برگزار و گواهی نامه پایان دوره داده می‌شود. سربازان با این گواهی نامه‌ها می‌توانند بعد از اتمام سربازی در زمینه مهارتی، کسب و کاری برای خود راه بیندازند.
نماینده ارتش: دستورالعمل‌های نیرو‌های مسلح یکسان است و در زمینه مهارت آموزی سربازان، ما نیز همانند سپاه و ناجا، دوره‌های رایگان آموزش فنی و حرفه‌ای را برای سربازان علاقه‌مند برگزار می‌کنیم.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
